In de derde en laatste aflevering van ‘Je brein als podium’ laat Monique Verhulst aan de hand van een metafoor van een theaterpodium zien hoe je mindfulness in kunt zetten als regisseur.
Het meest complexe systeem dat er bestaat vinden we niet in één of ander high tech apparaat; het is ons brein, huizend in ons hoofd. Misschien gek om te bedenken dat onze hersenen slechts twee procent van ons lichaamsvolume beslaan, maar dat ze een tienvoud aan zuurstof verbruiken vergeleken met de rest van ons lichaam en ook nog eens een kwart van de totale energie1. En dat er – laatste weetje – ongeveer twintig procent van het bloed voortdurend naar onze hersenen stroomt. Zo bezien heeft het brein heel wat nodig om goed te kunnen functioneren.
In de eerste blog in deze serie beschreef ik al hoe mindfulness dankzij neuroplasticiteit kan bijdragen aan het beter laten functioneren van de hersenen. Op hersenscans van meditatiebeoefenaars zijn aantoonbaar positieve veranderingen te zien in onder meer de amygdala, hippocampus en prefrontale cortex. Omdat het een even wonderlijk als belangrijk gegeven is, wil ik in dit laatste blog nogmaals ingaan op de relatie tussen mindfulness en het brein.
Mindfulness traint de aandacht en vervolgens de concentratie. Beide functies vinden plaats in de prefrontale cortex. Met dat aandachtig zijn ontstaat een hogere mate van bewustwording en kunnen we weer andere hersengebieden doelbewust en vaardig aanspreken.
We zijn gemakkelijk afgeleid omdat we een soort scanners voor potentieel gevaar zijn.”
Nu zijn we van nature snel afgeleid en vraagt zeker opvallende informatie automatisch om onze aandacht2. Dat heeft alles te maken met één van de hoofdprincipes van het brein: overleving. We zijn gemakkelijk afgeleid omdat we een soort scanners voor potentieel gevaar zijn. Helaas zijn we hierdoor ook snel afgeleid door vaak onbenullige dingen, zoals een trillend berichtje op onze telefoon.
Om op te merken wanneer iets een ‘potentieel gevaar’ is, of slechts een aandachtstrekker, kan het behulpzaam zijn om je brein als podium te zien; als een plek waar voortdurend allerlei spelers en attributen aan het werk zijn. De ene keer steelt een vluchtige gedachte de show, als ware het zijn ‘two seconds of fame’, een andere keer gaat het om een probleem dat als een zwaar toneelstuk op het podium wordt gespeeld en bezitneemt van spelers en zaal.
Ons podium, oftewel het brein, heeft echter maar een beperkte ruimte en sommige dingen -bijvoorbeeld zorgen – kunnen behoorlijk wat ruimte innemen, waardoor er weinig over is voor andere onderwerpen. Een podium heeft daarnaast veel energie nodig, waarbij vooral de belichting opvalt. Om de parallel met ons brein door te trekken: om na te denken, te kunnen rekenen of om dingen in aandacht te kunnen houden, hebben we brandstof nodig. Als er niet genoeg energie is, valt dat niet mee.
Om het allemaal in goede banen te leiden heeft een theaterpodium een regisseur nodig, net als ons brein.”
Om het allemaal in goede banen te leiden heeft een theaterpodium een regisseur nodig, net als ons brein. Welke spelers mogen opkomen en welke zaken willen we nu juist níet op het podium hebben? (Zaken van het podium afhouden, kost trouwens ook behoorlijk wat energie…)
Zoals ik in mijn vorige blog, over denkprocessen, mindfulness met de dirigent vergeleek en ons brein met het orkest, is nu de metafoor van de regisseur een bruikbare. Een getrainde regisseur die het vermogen heeft de totale regie zoveel mogelijk in handen te houden: van onze cognitieve functies, tot de energieregulatie, stresshantering enzovoort.
De regisseur dient zeker ook het stressniveau in de gaten te houden. Te veel stress vermindert onze cognitieve vermogens: de spelers komen onder te hoge druk te staan, kunnen een black-out krijgen met als gevolg dat ze hun tekst vergeten. Daar tegenover staat dat te weinig alertheid en gezonde spanning ook niet behulpzaam zijn als er gepresteerd moet worden.
Deze eenvoudige kennis over het brein, het mindful zijn in het moment zelf en weten wat er neurologisch gaande is, evenals het bewustzijn van de beperkingen van ons brein, helpt mij om vaardige keuzes te maken. Als ‘mijn’ regisseur zorgt voor goede energieregulatie, ofwel de juiste belichting – soms gefocuste aandacht en soms bredere aandacht – de juiste spelers met gezonde spanning op de beschikbare podiumruimte, dan pas kan de voorstelling cq mijn leven tot wasdom komen.
Auteur: Monique Verhulst, mindfulnesstrainer in het CVM-Awaris team Mindfulness in Organisaties.
.
Dit is het 3e deel in een serie blogs over het neuroplastische brein.
Lees hier de 1e blog ‘Kleien met je brein’.
Lees hier de 2e blog ‘Het orkest in je brein’.
.
1. Drubach, Daniel. The Brain Explained. New Jersey: Prentice-Hall, 2000.
2. Aldus Floris de Lange van de Radboud Universiteit in Nijmegen in ‘Aandacht en concentratie kun je trainen’, AD.nl 03-04-18, Alex van der Hulst